Το Διονυσιακό δρώμενο μέσα από τα μάτια ενός ‘ξένου’: Φταίει το κεφάλι το κακό μας!

«Φώτα στους χορευτές, δυνατά η μουσική, φέρτε τον Διόνυσο στη ξηρά. Τέλος. Συγχαρητήρια, ήσαστε υπέροχοι!». Τα λόγια αυτά στον ασύρματο ήταν η κατάληξη μιας υπέροχης εμπειρίας που βίωσα το βράδυ της Παρασκευής, όταν είχα την τιμή να συντονίσω το δρώμενο της ‘Άφιξης της Αριάδνης στη Νάξο και της Αρπαγής του Διονύσου’. Κάθισα στο πεζουλάκι και κοιτούσα από μακριά τις Μαινάδες και τους Σατύρους να χορεύουν ξέφρενα δημιουργώντας ένα απίστευτο διονυσιακό σκηνικό. Σε λίγο εμφανίζεται ο μοναδικός Γιώργος Μιχαήλ. Αυθόρμητα όλοι τρέχουν γύρω του και τον σηκώνουν στα χέρια. Είναι η τελευταία φορά που υποδύθηκε τον Διόνυσο. Έτσι μας είχε πει. Εύχομαι να αλλάξει γνώμη. Πλησιάζω να βγω μια φωτογραφία μαζί του. Με αγκαλιάζει, με φιλά και μου λέει: «Μπράβο, Δημήτρη! Τα πήγες περίφημα. Σε ευχαριστώ για όλα!». Φούσκωσα από υπερηφάνεια. Την ίδια σχεδόν στιγμή δεκάδες άνθρωποι, γνωστοί και.......

άγνωστοι, με φωτισμένα απ’ τη χαρά πρόσωπα έρχονται και με συγχαίρουν. Με τραβούν να χορέψω. Βλέπω σε όλους χαμόγελα ενθουσιασμού.

Ανάμεσά τους και η Μαργαρίτα Τσίγκου. Ανακούφιση και χαρά στο πρόσωπό της. Την συγχαίρω. Γιατί ας μη γελιόμαστε: αν πρέπει να βάλουμε ονοματεπώνυμο στο δρώμενο αυτό, τότε θα είναι το δικό της. Η δική της ενέργεια συσπείρωσε τόσο κόσμο για εθελοντική δράση. Για χάρη της ήρθαν δεκάδες μαθητές και μαθήτριες για να πλαισιώσουν τις ομάδες των χορευτών μέσα σε στενά χρονικά περιθώρια. Έφηβοι και έφηβες που θυσίασαν το διάβασμα, τη βόλτα και τον καφέ τους και έκαναν πρόβες με βροχή, κρύο και αέρα μέχρι αργά το βράδυ. Οι δικές της υπέροχες χορογραφίες ήταν η ραχοκοκκαλιά του δρώμενου, και φέτος και τα προηγούμενα χρόνια. Οι δικές της γνωριμίες έπεισαν σπουδαίους ανθρώπους του θεάματος να ασχοληθούν κατά καιρούς με τα αποκριάτικα δρώμενα του νησιού.

Τα φώτα σιγά σιγά σβήνουν. Ο φίλος μου ο Μιχάλης αρχίζει να μαζεύει καλώδια. Έκανε σπουδαία δουλειά κι αυτός. Δίπλα δίπλα καθόμασταν την περισσότερη ώρα. Τον είδα ανήσυχο στην αρχή, λίγο πριν ξεκινήσουμε, όταν ένα ηχείο άρχισε να παραμορφώνει τον ήχο. Κινήθηκε γρήγορα και έλυσε το πρόβλημα. Συμβαίνουν αυτά σε μια εκδήλωση ανοιχτού χώρου. Εκατοντάδες πόδια περνούν πάνω από ατέλειωτες σειρές καλώδια, τα διπλανά μαγαζιά ανοίγουν και κλείνουν απροειδοποίητα μεγάλες συσκευές, δε θέλει και πολύ να στραβώσει το πράγμα. Μου εξήγησε τι είχε συμβεί. Δεν κατάλαβα γρυ. Από ηλεκτρολογικά δεν σκαμπάζω. Δώσ’ μου Όμηρο και θα σου μιλάω ώρες ατέλειωτες, δώσ’ μου κατσαβίδι και θα βγάλω το μάτι μου. Καθυστερήσαμε ν’ αρχίσουμε περίπου μισή ώρα. Δεν πειράζει. Άλλωστε ακόμη ερχόταν κόσμος. Τα εμπορικά μαγαζιά δεν είχαν ακόμη κλείσει καλά καλά.

Φεύγοντας πια απ’ το Βίντσι, παρέα με δεκάδες άλλους εθελοντές, βρίσκω στο δρόμο τον Γιάννη Τσολάκη. Ακούραστος εργάτης. Έτρεχε να λύσει προβλήματα, τσαλακώθηκε, αγωνιούσε. Πανταχού παρών από την πρώτη στιγμή. Διακριτικά όμως. Με εμπιστεύθηκε. Του το αναγνωρίζω και τον ευχαριστώ. Τον είδα ικανοποιημένο και αυτό με γέμισε χαρά. Δεν είπαμε πολλά. Είχε ήδη ξεκινήσει να αγωνιά για την επόμενη μέρα και τις λαμπαδηφορίες. Και όπως όλοι είδαμε, κι αυτό πήγε τέλεια!

Κάμποση ώρα αργότερα επιστρέφω σπίτι. Χαζεύω λίγο τις δημοσιεύσεις σχετικά με το δρώμενο. Δεκάδες βιντεάκια με κοντινές και μακρινές λήψεις. Πολλές φωτογραφίες. Χαμογέλασα και κοιμήθηκα. Την επόμενη μέρα βλέπω το stream που είχε κάνει ο φίλος μου ο Γιώργος Δεουδές. Πολύ ωραίο ήταν. Ήθελα κάποιες σκηνές να είχαν πάει καλύτερα αλλά δεν είμαστε επαγγελματίες ηθοποιοί, εθελοντές είμαστε. Κανείς δε μας ανάγκασε να πάμε αλλά και κανείς δεν μας πλήρωσε που πήγαμε ούτε είχαμε κάποια άλλη ανταμοιβή (αν εξαιρέσω το κρασί και τα αράπικα φιστίκια που μας έφερε ο Παντελιάς σε κάποια πρόβα, να ‘ναι καλά κι αυτός!). Αργότερα το μεσημέρι ‘μεταξύ τυρού και αχλαδίου’ με ενημέρωσαν ότι ένα τοπικό site ήταν ιδιαίτερα επικριτικό για το χθεσινό δρώμενο. Λίγες μέρες αργότερα μια άλλη ιστοσελίδα ‘έσταζε μέλι’ κι αυτή, και μάλιστα ο συντάκτης είχε την ατυχή έμπνευση να κάνει και προσωπικές αναφορές σε μένα. Θα ασχοληθώ με τον εν λόγω κύριο σε άλλη δημοσίευσή μου. Ας ξεκινήσω απ’ τα σημαντικά.

Το ζητούμενο είναι η μέθεξη

Το δημοσίευμα του naxostimes (Σάββατο 9 Μαρτίου) αναφέρει (ανυπόγραφα) ότι το δρώμενο ήταν ‘για λίγους’, καθώς ο κόσμος δεν μπορούσε να δει καθαρά όσα συνέβαιναν. Προς τιμή της η σελίδα συγχαίρει τους εθελοντές και δεν επιρρίπτει σ’ αυτούς κάποια υπαιτιότητα για την όποια δυσαρέσκεια υπήρξε στον κόσμο. Αφού αναγνωρίσω την παραδοχή τους αυτή, δεν έχω παρά να συμφωνήσω επί της αρχής με όσα γράφουν. Αλήθεια είναι ότι πολλοί άνθρωποι δεν έβλεπαν είτε γιατί ο χώρος δράσης ήταν μακριά είτε γιατί υπήρχαν άλλοι άνθρωποι μπροστά τους. Θα μπορούσε όμως να γίνει κάτι άλλο; Μήπως παραβλέπει ο συντάκτης του άρθρου ότι καμιά εκδήλωση σε ανοιχτό χώρο δε διασφαλίζει ικανοποιητική θεατότητα σε όλους, παρά μόνο αν έχει φυσική ή τεχνητή αμφιθεατρική ταξιθέτηση; Άκουσα διάφορες προτάσεις για αλλαγή του χώρου τέλεσης. Τις συζητήσαμε και φέτος. Παλιότερα είχε γίνει μέρος του δρώμενου στην Μυρτιδιώτισσα. Αντέδρασε η Εκκλησία και δεν ξαναέγινε. Σωστά κατά την άποψή μου. Προτάθηκε να γίνει στον χώρο που είναι οι καφετέριες. Αρκετά βολικό μέρος. Νομίζετε όμως ότι κι εκεί, αν μπουν δυο σειρές ανθρώπων μπροστά, μετά οι υπόλοιποι θα μπορούν να βλέπουν; Όχι βέβαια.

Πέρα τούτων όμως, πρέπει να εξετάσουμε ποιο είναι το ζητούμενο ενός τέτοιου δρώμενου. Τι είναι αυτό που θέλουμε να προβάλουμε. Εγώ, πατώντας στις παλιότερες σκηνοθετικές απόπειρες, θεώρησα ότι αυτό που πρέπει να φανεί είναι η αλληλεπίδραση του φυσικού κάλλους του νησιού με την αρχέγονη παράδοσή του. Θα ήταν τουλάχιστον τραγικό να αφήσουμε έξω από το κάδρο αυτό το υπέροχο μνημείο που λέγεται Πορτάρα και το νησάκι Παλάτια. Είναι το σήμα κατατεθέν της Νάξου. Κανείς άλλος χώρος δεν είναι καλύτερος! Με όποιες δυσαρμονίες μπορεί να έχει αυτή η επιλογή. Γιατί πρέπει να καταλάβουμε ότι το δρώμενο αυτό δεν είναι μια ολοκληρωμένη παράσταση. Ο θεατής δεν έρχεται να παρακολουθήσει ένα έργο αλλά να γίνει μέρος του δρώμενου, μέρος του συναισθήματος. Η μέθεξη είναι το ζητούμενο. Οι εθελοντές με το χορό τους ξυπνάνε τις μνήμες στο τοπίο και το τοπίο επιδρά στους θεατές μέσα από τη μουσική. Για τη συμμετοχή και τη διάδραση με το συλλογικό συναίσθημα πηγαίνουμε σε τέτοιες εκδηλώσεις ανοιχτού χώρου. Και για το δρώμενο αυτό ιδανικότερος χώρος απ’ την Πορτάρα δεν υπάρχει!

Μην αποθαρρύνετε τους εθελοντές!

Αν το δημοσίευμα του naxostimes κρατούσε την κριτική του μέχρι αυτό το σημείο, δεν θα είχα λόγο να ασχοληθώ, αν και θα ήθελα να είχε εκτενέστερη αναφορά στον κόπο των εθελοντών. Αντ’ αυτού, οποιοσδήποτε το διαβάσει δεν μπορεί παρά να διαπιστώσει μια παραπλανητική καταγραφή των γεγονότων και μια αδικαιολόγητη διόγκωση των όποιων προβλημάτων, δίνοντας την αίσθηση ότι όλα πήγαν στραβά.  Αντιλαμβάνομαι ότι υπάρχουν πολιτικές σκοπιμότητες και είναι σαφές ότι στόχος ήταν ο «νυν Αντιδήμαρχος και υποψήφιος Δήμαρχος Δημήτρης Λιανός». Ουδόλως με αφορά: μακριά από μένα κάθε σύνδεση με τις σκοπιμότητες αυτές: ούτε δημότης Νάξου είμαι, ούτε σκοπεύω να μεταφέρω εδώ τα εκλογικά μου δικαιώματα, ούτε θεσούλα στο Δημόσιο γυρεύω (είμαι εδώ και δεκαπέντε χρόνια διορισμένος ως καθηγητής φιλόλογος). Άλλωστε δημοκρατία έχουμε, προεκλογική περίοδο διανύουμε. Δεν θα μπορούσαν όμως οι σκοπιμότητες αυτές να περιμένουν μερικές μέρες; Γιατί την επομένη ακριβώς του δρώμενου έπρεπε το ΜΟΝΑΔΙΚΟ ρεπορτάζ της συγκεκριμένης σελίδας να είναι τόσο απαξιωτικό και επικριτικό; Γιατί την επομένη κιόλας του δρώμενου έπρεπε να δηλητηριαστεί το κλίμα; Γιατί εμείς οι εθελοντές να μη ξυπνήσουμε το πρωί του Σαββάτου και να απολαύσουμε την μόνη ανταμοιβή μας: σχόλια εκτίμησης για την προσπάθεια που κάναμε. Όσο κακή κι αν ήταν. Όσο προβληματική και να ήταν. Όταν του χρόνου θα ψάχνετε εθελοντές και δε θα βρίσκετε, να μην αναρωτιέστε τότε τι φταίει. Κάθε εθελοντική προσπάθεια πρέπει να στηρίζεται (πόσο μάλλον όταν σ’ αυτή συμμετείχαν πάνω από 30 ανήλικα παιδιά) και υπάρχει χρόνος αργότερα για όση αντιπολίτευση θέλετε.

Τα ΜΜΕ, καλώς ή κακώς, διαμορφώνουν συνειδήσεις και εντυπώσεις. Μην ισοπεδώνετε τα πάντα, μην κάνετε την τρίχα τριχιά, μην θυσιάζετε τη χαρά της συνεργατικότητας και του εθελοντισμού στο βωμό της ψηφοθηρίας. «Αποχώρησαν και μάλιστα μαζικά», γράφετε, αλλά εγώ έβλεπα ως το τέλος του δρώμενου κόσμο μέχρι πέρα από τα ΚΤΕΛ. «Απογοητευμένοι όπως δήλωσαν στο naxostimes...», γράφετε, και τρεις τελίτσες. Ποιοι ακριβώς το δήλωσαν; Παραπλανητική καταγραφή για δημιουργία εντυπώσεων. Αντί γι’ αυτά, γιατί να μην γράψετε για την πανέμορφη κατάξανθη Αριάδνη που είχαμε; Για τον αγέρωχο Θησέα (έστω και με αθλητικά παπούτσια που για λόγους ασφάλειας φορούσε); Για την εξαιρετική βαρκούλα που με μεράκι έφτιαξε ο Δημήτρης Τσακωνιάτης; Για τον καταπληκτικό θρακιώτικο χορό που χόρεψαν τα γυμνασιόπαιδα του Νικόδημου Φλεριανού; Δεν είναι κάθε στιγμή για πολιτική εκμετάλλευση! Δεν είναι κάθε στιγμή για μιζέρια και για ανέξοδη κριτική! Πόσο μάλλον από μια σελίδα που έχει δείξει ότι ασκεί ποιοτική δημοσιογραφία.

Και προς αποκατάσταση της αλήθειας: λίγο πριν ξεκινήσει το δρώμενο, με ρώτησαν αν επιτρέπω σ’ ένα δημοσιογράφο τοπικού μέσου να πάει απέναντι στα βράχια του λιμενοβραχίονα και να στήσει κάμερα. Μίλησα μαζί του. Μου συστήθηκε ως κ. Αξαόπουλος. Δεν τον γνώριζα. ‘Ξένος’ είμαι. Μου είπε ότι είναι από το naxostimes. Επικοινώνησα με τον Γιάννη Τσολάκη για οδηγίες. Μου είπε ότι η γενική γραμμή είναι κανένας να μην περάσει μέσα στο χώρο που θα γίνει το δρώμενο, τόνισε ωστόσο ότι αν δε με ενοχλεί, μπορεί να περάσει με δική του ευθύνη (ο χώρος στα βράχια δεν φωτιζόταν και υπήρχαν κίνδυνοι για την σωματική του ακεραιότητα). Του είπα λοιπόν να περάσει. Ήταν κι άλλοι άνθρωποι παρόντες στη συνομιλία μας αυτή. Στο τέλος του δρώμενου μάλιστα συναντηθήκαμε ξανά τυχαία, τον ρώτησα αν πήγαν όλα καλά, μου είπε ναι και καληνύχτισε ο ένας τον άλλον. Τον καλώ να με διαψεύσει αν λέω κάτι που δεν ισχύει. Μου προξενεί επομένως τρομερή εντύπωση το γεγονός ότι το μοναδικό τοπικό μέσο (εξ όσων γνωρίζω βέβαια) του οποίου δημοσιογράφος πήρε άδεια να μπει στο χώρο του δρώμενου και να στήσει κάμερα απέναντι στα βράχια, είναι και αυτό που διαμαρτύρεται ότι ‘τάχα’ αποκλείστηκε.

Αν πάλι με τη φράση «δεν επέτρεψε την είσοδο στο χώρο διεξαγωγής του δρώμενου στα ΜΜΕ (ή μόνο στο naxostimes;)» εννοούν τον ακριβή χώρο διεξαγωγής του δρώμενου, να βρίσκονται δηλαδή ανάμεσα στους χορευτές και να τραβούν φωτογραφίες και πλάνα, τότε ναι, αυτό ισχύει. Η απόφαση όμως αυτή δεν ανήκει στον κ. Λιανό αλλά ήταν απαράβατος όρος που θέσαμε εξ αρχής εγώ και η κα. Τσίγκου: κανείς να μη βρίσκεται με κάμερα ή φωτογραφική μηχανή ανάμεσα στους χορευτές και τους ηθοποιούς την ώρα που εξελίσσεται το δρώμενο. Ούτε καν το συνεργείο του Γιώργου Δεουδέ που επίσημα το κάλυπτε. Αφού έληξε το δρώμενο, τότε για δεκαπέντε λεπτά περίπου επιτρέψαμε να γίνει αυτό, σε μια σύντομη αναπαράσταση όχι όλου του δρώμενου αλλά μόνο των χορών.

Και μια δεύτερη αποκατάσταση της αλήθειας: ο κ. Λιανός δεν βρισκόταν στο χώρο του δρώμενου. Παρακολουθούσε διακριτικά από μακριά και, προς τιμή του, ποτέ δεν παρενέβη. Δυστυχώς ούτε σαν «αρχιφύλακας» δεν λειτούργησε, γι’ αυτό τόσο εγώ, όσο και ο Μιχάλης Μαθιάσος παλεύαμε να στριμωχτούμε ανάμεσα στις κονσόλες και τον κόσμο που μας πίεζε από πίσω. Δίπλα μάλιστα στους χορευτές υπήρχαν δεκάδες άνθρωποι (ούτε ξέρω πώς βρέθηκαν εκεί) με κινητά και κάμερες (αδιάψευστος μάρτυρας τα δεκάδες βίντεο που έχουν ανέβει στα socialmedia). Για να φωτίσουμε με το κανονάκι το πλοιάριο, έπρεπε να κατεβάσουμε από τα πεζούλια δεκάδες άτομα. Τα κάγκελα που υπήρχαν τελικά αποδείχτηκε ότι μόνο διακοσμητικά ήταν.

Φίλες και φίλοι, όσες και όσοι μπήκατε στον κόπο να διαβάσετε το κείμενο αυτό, τα αποκριάτικα δρώμενα βασίζονται κυρίως στην εθελοντική προσφορά. Είναι μίζερο να γκρινιάζουμε για το παραμικρό, να υπονομεύουμε την ανιδιοτελή προσπάθεια κάποιων ανθρώπων, να ‘τρωγόμαστε με τα ρούχα μας’. Και όλα χάλια να ήταν στο δρώμενο πριν λίγες μέρες, οφείλαμε όλοι αρχικά να επαινέσουμε τον κόπο όσων ασχολήθηκαν. Αφού όλα τελείωναν, θα είχαμε το χρόνο να συζητήσουμε νηφάλια όποιες βελτιώσεις είναι απαραίτητες. Έτσι προοδεύει μια κοινωνία. Αλλιώς, για να θυμηθώ και τα λόγια του ποιητή, καθισμένοι μίζερα σε μια γωνιά θα μονολογούμε:

― Φταίει το ζαβό το ριζικό μας!

― Φταίει ο Θεός που μας μισεί!

― Φταίει το κεφάλι το κακό μας!

― Φταίει πρώτ’ απ’ όλα το κρασί!

Δημήτρης Γουσόπουλος - Κλασικός φιλόλογος

Καθηγητής ΓΕ.Λ. Νάξου