Tα μυστικά των υδροπλάνων του Χίτλερ στη Νάξο

Ο υποβρύχιος εξερευνητής Λίνο Γκάρτσεν  πίσω από το μυστικό των βυθισμένων γερμανικών υδροπλάνων Arado Ar 196 στη Νάξο.

Ο Φριτς Σάρ, ένας πιλότος Arado Ar 196 της Seeaufklärungsgruppe 126, στις 17 Σεπτεμβρίου 1943 μαζί με άλλο ένα Ar 196 είχε ως αποστολή να συνοδεύσει ένα κομβόι φορτηγών πλοίων. Αλλά στις 14.30 ώρα εκείνη την ημέρα, ο αξιωματικός είχε ένα σοβαρό πρόβλημα να αντιμετωπίσει: Το Ar 196 A-3, D1+EH, είχε δεχτεί ένα πλήγμα. Ο κινητήρας ξεψυχούσε - όπως έκανε και στα νερά του Αιγαίου η.............

γερμανική νηοπομπή.

Η νηοπομπή, «Paula» και «Pluto»* - δύο φορτηγά πλοία - συμπεριλαμβανομένου του συνοδευτικού κυνηγού υποβρυχίου UJ 2104 ήταν εδώ, κοντά στο νησί της Νάξου, όπως βρέθηκαν στο στόχαστρο τριών χαμηλών πτήσεων αεροπλάνων και επτά Beaufighter, χωρίς να υπάρχει διαφυγή. Το UJ 2104** δέχτηκε αρκετά πλήγματα από τα πολυβόλα των αεροσκαφών, ο καπετάνιος και ο πρώτος αξιωματικός τραυματίστηκαν σοβαρά και έμειναν αναίσθητοι.

Ο Φριτς Σαρ, αποφάσισε να κάνει με το Arado μια προσθαλάσσωση έκτακτης ανάγκης. Το διμελές πλήρωμα έφερε το αεροπλάνο κάτω στην θάλασσα και λίγο αργότερα περισυλλέχθηκε από το πλήρωμα του γερμανικού ναρκοθηριακού UJ 2104. Το D1 + EH δέθηκε στο πλοίο για να ρυμουλκηθεί. Αλλά το τέλος του Ar 196 ήρθε γρηγορότερα από το αναμενόμενο: Οι πλωτήρες του αεροσκάφους δέχτηκαν επίσης τα πυρά των πολυβόλων και τραβούσαν το αεροσκάφος προς τα κάτω. Στις 16:09 το συρματόσχοινο κόπηκε, και το Arado αναγκάστηκε να δραπετεύσει στο βυθό της θάλασσας.

Τον Μάρτιο του 2008 ο Μανώλης Μπαρδάνης, επικεφαλής ενός κέντρου καταδύσεων στο νησί της Νάξου, έστειλε μια σειρά φωτογραφιών στο γερμανικό περιοδικό FLUGZEUG CLASSIC: Οι ενδιαφέρουσες φωτογραφίες που έστειλε, και όπως επιβεβαιώθηκε από την μετέπειτα έρευνα, αναφέρει το περιοδικό στον διαδικτυακό του τόπο, ήταν από το ναυάγιο του συγκεκριμένου Arado.

Την ημέρα εκείνη είναι καταγεγραμμένες δύο απώλειες Ar-196. Το ένα αφορά ένα Arado, που πάνω από 300 χιλιόμετρα μακριά έπεσε στη θάλασσα. Το άλλο αφορά μια θαλάσσια περιοχή ως τόπο της συντριβής Ar 196, η οποία βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα βόρεια από την περιοχή που βυθίστηκε το D1 + EH.

«17.09.1943, Seeaufklärungsgruppe 126, nordostwärts Insel Ios, Luftkampf (Besatzung von U-Jäger gerettet, Feind beobachtet), AR 196, WNr.: 185, Verlust 100 %.»

Ο τόπος συντριβής, ο τύπος αεροσκάφους, όπως και άλλα στοιχεία, είναι σύμφωνα. Και όμως, αυτή η καταχώρηση αφήνει ορισμένα ερωτήματα ανοιχτά: Στην καταχώρηση αυτή προτέθηκε αργότερα χειρόγραφα ότι το πλήρωμα θεωρούντο ως αγνοούμενο. Οι διορθώσεις της 24ης Σεπτεμβρίου 1943, προσθέτουν το παρακάτω:

«Füge hinzu > Uffz. Schaar, Fritz (F), Uffz. Schneider, Herbert (Bf). Setze: 2 Vermisste.»

Τι είχε συμβεί με το πλήρωμα, είχε διασωθεί από ένα πλοίο; Τι συνέβη στις 17 Σεπτεμβρίου 1943 πραγματικά;

Ο Φριτς Σαρ και Χέρμπερτ Σνάιντερ ανέμεναν από το πλοίο μια γρήγορη διάσωση. Ένα Dornier απογειώθηκε προς τη Νάξο για να περισυλλέξει τους τραυματίες. Αλλά το πλήρωμα δεν κατάφερε να εντοπίσει τα γερμανικά πλοία και αποφάσισε να συνεχίσει το αρχικό ταξίδι από τον Πειραιά προς Ρόδο. Τα γερμανικά πλοία στη Νάξο ανέμεναν την επόμενη επίθεση. Προς το σούρουπο, στις 17.30, το UJ 2104 στέλνει ένα ραδιοφωνικό μήνυμα: «Περιμένουμε δεύτερη αεροπορική επιδρομή, ικετεύω επειγόντως καταδιωκτικά.»

Στις 23:30 ο συναγερμός:

«Klar Schiff zum Gefecht!»

Δυο βρετανικά αντιτορπιλικά, «Faulkner» και «Eclipse», και το ελληνικό αντιτορπιλικό «Βασίλισσα Όλγα», έκαναν την εμφάνισή τους. Δέκα λεπτά αργότερα τα συμμαχικά πλοία άνοιξαν το πυρ κατά της γερμανικής νηοπομπής. Η γερμανική μοίρα τυλίχθηκε στις φλόγες, μέρος του πληρώματος του UJ 2104, μεταξύ των οποίων τουλάχιστον ένα μέλος του πληρώματος του Arado, προσπάθησε να διαφύγει αναζητώντας σωτηρία στη θάλασσα. Κοντά ήταν το νησί Αστυπάλαια.

Μετά από επτά ώρες κολύμπι στο νερό μερικοί από τις ναυαγούς της βυθισμένης νηοπομπής έφθασε νωρίς το πρωί στην ακτή στη βόρεια πλευρά του ελληνικού νησιού. Αλλά στην Αστυπάλαια την εποχή εκείνη βρισκόνταν αποκλειστικά ιταλικά στρατεύματα. Πώς θα αντιδράσουν οι Ιταλοί στον πρώην σύμμαχός τους;

Το πρωί της 18 Σεπτεμβρίου 1944 στις 5.40 το πρωί φθάνει ένα μήνυμα στο Ναυαρχείο Αιγαίου στον Πειραιά:

«Boot ist in Stampalia eingelaufen.»

Τo μήνυμα ήταν του UJ 2104 - ο κυνηγός υποβρυχίων όπου μέρος του πληρώματος πήδηξε στη θάλασσα, και θεωρήθηκε ότι είχε χαθεί. Το UJ 2104 κατάφερε να ξεφύγει από τα συμμαχικά πλοία και να πλεύσει έως τον κόλπο της Μαλτεζάνας στη νοτιοανατολική πλευρά του νησιού.

Εκεί, το σκάφος είχε ρίξει άγκυρα, και άρχισε η προπαρασκευή της «εξαφάνισης»: Τα απόρρητα έγγραφα καταστράφηκαν και το UJ 2104 ετοιμάστηκε να τιναχθεί στον αέρα. Στις 7.00 η ώρα η διαταγή για την αυτοβύθιση ήρθε από τον Πειραιά:

«UJ 2104 versenken. Dank und Anerkennung.»

Ένα άλλο μήνυμα από τον κυνηγό υποβρυχίων μαρτυρεί την "επισφαλή" σχέση μεταξύ Ιταλών και των Γερμανών εκείνες τις ημέρες στην Ελλάδα, όπως προσπαθούν να μην εγκαταλείψουν το πλοίο, ή τουλάχιστον την προστασία του πληρώματος την αιχμαλωσία πολέμου:

«Versuche mit Inselkommandant vor der Versenkung zu verhandeln. Versenkung sichergestellt.»

Όμως, η κατάσταση επιδεινώθηκε, όπως οι Ιταλοί διοικητές του νησιού και οι Βρετανοί στη Λέρο ενημερώθηκαν μόνο αποσπασματικά για την «απόβαση» των Γερμανών στρατιωτών. Οι σύμμαχοι θεώρησαν την επιχείρηση ως την πρώτη από μια πιθανή προσπάθεια από τους Γερμανούς να φέρουν την Αστυπάλαια στην κατοχή τους. Έτσι έστειλαν το πρωί δύο ιταλικές ΜΑS - ταχύπλοα σκάφη εξοπλισμένα με τορπίλες - για να να επιλύσουν το θέμα.

Η γερμανική διοίκηση στον Πειραιά είχε ως εκ τούτου λίγη εμπιστοσύνη ότι οι διαπραγματεύσεις με τους Ιταλούς θα μπορύσαν να λήξουν με επιτυχία. Επίσης, του είχαν υποσχθεί αεροπορική υποστήριξη. Όπως μαθαίνει για την υποστήριξη με βομβαρδιστικά Stuka, στις 7.59 η διαταγή για την αυτοβύθιση του γερμανικού σκάφους ακυρώνεται:

«Aufgrund neuer Lage versuchen, mit allen Mitteln weiterzulaufen. Stuka sind angesetzt.»

Αλλά η διαταγή έρχεται πολύ αργά, το πλοίο έχει υποστεί σοβαρή ζημιά, και το πλήρωμα έχει τραυματιστεί σοβαρά και πρέπει να λάβει άμεσα ιατρική βοήθεια. Η γερμανική αεροπορική υποστήριξη παραλίγο να έχει καταστροφικές συνέπεις για τους Γερμανούς ναυαγούς στις δύο, αντίθετες, πλευρές του νησιού. Αυτοί οι άνθρωποι το πρωί περισυλλέχθηκαν από τους Ιταλούς στρατιώτες στη βόρεια ακτή του νησιού, με φιλικές διαθέσεις, και έλαβαν τροφή, νερό και τσιγάρα. Αργά το απόγευμα είχαν πάει να τους πάρουν τα δύο ταχύπλοα και να τους μεταφέρουν στον κόλπο της Μαλτεζάνα στη νοτιοανατολική πλευρά του νησιού, μαζί με τους άλλους επιζώντες.

Ακριβώς εκείνη τη στιγμή ξεκίνησε ο βομβαρδισμός της Λούφτβαφε: Τα γερμανικά Ju 88 βύθισαν τα δύο ιταλικά σκάφη και βομβάρδισαν τα αντιεροπορικά στοιχεία στο νησί, περνώντας πολλές φορές πάνω απο τα ιστιοπλόα υπό ιταλική σημαία με τους Γερμανούς επιζώντες.

Με μπλουζάκια και καπέλα οι Γερμανοί άνδρες κατάφεραν να επιστήσουν την προσοχή των πιλότων. Με επιτυχία: Τα συνθήματα έγιναν προφανώς κατανοητά και γλίτωσαν από την βύθιση - στην περίπτωση του πληρώματος του Arado θα ήταν η τρίτη μέσα σε μόλις 24 ώρες.

Όταν οι επιζώντες έφθασαν στο κόλπο Μαλτεζάνα, είδαν το γερμανικό πλοίο  μισοβυθισμένο κοντά στην ακτή. Το υπόλοιπο πλήρωμα επί του σκάφους εν τω μεταξύ είχε μεταφερθεί σε ένα ιταλικό νοσοκομείο. Οι νεκροί θάφτηκαν στο νησί. Οι 60 με 70 επιζώντες της νηοπομπής στη συνέχεια συγκεντρώθηκαν σε έναν στρατώνα. Πολλοί από αυτούς είχαν ακόμα ελπίδες ότι τις επόμενες ημέρες θα παραληφθούν από τα γερμανικά στρατεύματα.

Τέσσερις ημέρες αργότερα, μια βρετανική αποστολή τους παραλαμβάνει. Πρώτα για δύο ημέρες περαιτέρω ιατρικής φροντίδας στη Λέρο και στη συνέχεια μεταφέρθηκαν με το αντιτορπιλικό «HMS Faulkner», στην Αίγυπτο, σε στρατόπεδο αιχμαλώτων πολέμου. Ένα μήνα αργότερα, το νησί της Λέρου και της Αστυπάλαια περιήλθε εκ νέου σε γεμρανική κατοχή. Ο πιλότος του Arado 196, Φριτς Σαρ, επέστρεψε όπως και οι περισσότεροι άλλοι επιζώντες, στη Γερμανία.

Το ναυάγιο του UJ 2104 βρέθηκε ένα μήνα μετά τη συντριβή του Arado από γερμανικές μονάδες κοντά στην ακτή, όπως αυτές στις 27 Οκτωβρίου 1943 ξαναπήραν το νησί της Αστυπάλαια υπό έλεγχο

Η τελική απόδειξη εξακολουθεί να εκκρεμεί

Η αρχική τοποθεσία του ναυαγίου ανάμεσα στο βόρειο άκρο της Ίου και της δυτική ακτή της Ηράκλειας συμφωνεί καλά με τα δεδομένα «nordostwärts Insel Ios» (Bορειοανατολικά νησί Ίος) στη λίστα απωλειών. Ειδικά αν σκεφτεί κανείς ότι το αεροπλάνο ρυμουλκήθηκε από το UJ 2104  πιθανώς λίγα χιλιόμετρα προς νότια κατεύθυνση, πριν βυθιστεί. Σε αυτόν τον τόπο, το ναυάγιο του βυθισμένου Arado ήταν σε 91 μέτρα βάθος, μέχρι να ρυμουλκηθεί το 1982 από το ελληνικό αλιευτικό σκάφος «Robinson» πέντε χιλιόμετρα μακριά από το νησί της Ηράκλεια. Για να μην συνεχίζει να παρεμποδίζει την αλιεία, το Arado αφέθηκε σε έναν όρμο σε έντεκα μέτρα βάθος. Λόγω του μικρού βάθους, δύτες για πολλά χρόνια πήραν μαζί τους τμήματα του αεροσκάφους. Η κατάσταση της ανακτημένης έλικας το 1990 είναι μια άλλη ένδειξη ότι αυτό το Arado χάθηκε μετά από μια επιτυχημένη προσθαλάσσωση στο νερό και δεν συνετρίβει ανεξέλεγκτα στη θάλασσα.

Υπάρχει ακόμα το μεγαλύτερο μέρος της ατράκτου, του κινητήρα και μέρη των πτερυγίων. Τα τελευταία χρόνια, το αεροσκάφος έγινε αντικείμενο έρευνας από τον Μανώλη Μπαρδάνη, αλλά μέχρι στιγμής δεν εντοπίστηκε ο εργοστασιακός αριθμός του.

Mε υλικό από flugzeugclassic.de, μετάφραση και τεχνική επιμέλεια fox2magazine.net

_________________________

* To «Paula» ήταν το γαλλικό φορτηγό πλοίο PLM-12, που επιτάχθηκε από τους Γερμανούς τον Νοέμβριο του 1942 και μετονομάστηκε σε «Paula». Το «Pluto» ήταν ένα ολλανδικό φορτηγό πλοίο, κατασχέθηκε από τους Γάλλους και μεταφέρθηκε στους Γερμανούς το 1942.

** Το UJ-2104 ήταν ένα πρώην φαλαινοθηρικό που ναυπηγήθκε το 1937 από το βρετανικό ναυπηγείο Smith'S Dock Co. Ltd. (South Bank), Middlesbrough. Έως το 1940 ήταν σε νορβηγική υπηρεσία με το όνομα Kos XXIII, έως το 1941 σε υπηρεσία με το Βασιλικό Ναυτικό με το ίδιο όνομα. Βυθίστηκε στον κόλπο της Σούδας στις 27 Μαϊου 1941 απο το πλήρωμά του προκειμένου να μην πέσει στα χέρια των Γερμανών λίγο πριν την κατάλυψη της Κρήτης, ανελκύσθηκε απο τους Γερμανούς το 1942 και επισκευάστηκε ως ναρκαλιευτικό σε ρόλο συνοδείας νηοπομπών με το όνομα Darvik.

Φωτογραφία ενός Ar 196 A-5. Πιθανόν στον Σκαραμαγκά, το πρώτο μισό του 1942. Το Arado Ar 196 ήταν με ένα σύνολο από 435 κατασκευασμένες μονάδες κατά τη διάρκεια του πολέμου το πολυπληθέστερο υδροπλάνο που παράχθηκε στη Γερμανία. Το αεροσκάφος κατασκευάστηκε επίσης στη Γαλλία και την Ολλανδία, ανεβάζοντας έτσι τον συνολικό αριθμό των κατασκευασμένων μονάδων σε 493. Εκτός του ότι χρησιμοποιήθηκε ως το πρότυπο αεροσκάφος των πολεμικών πλοίων του Τρίτου Ράιχ, το αεροσκάφος χρησιμοποιήθηκε κατά κύριο λόγο σε θαλάσσιες περιπολίες και ανθυποβρυχιακό κυνήγι.

Μήκος: 11,0 μ.
Εκπέτασμα πτερυγίων: 12,40 μ.
Ύψος: 4,45 μ.
Πλήρωμα: 2
Κινητήρας: BMW132 K
Ισχύς: 1 x 900 ίπποι
Μέγιστη ταχύτητα: 310 χλμ/ώρα
Εμβέλεια: 1070 χιλιόμετρα
Ανώτατο όριο: 7020 μ.

πηγη